In opleiding tot kunstschilder, 1893 tot en met 1901. Rotterdam – Parijs – Volendam – Parijs

1893, 16 jaar: Rotterdam
Henk werd leerling van de Rotterdamse academie voor Beeldende Kunsten. Hij leerde er vermoedelijk tekenen naar model en buitentekenen.
Na jarenlang werkelijkheidsgetrouw kopiëren woei hier sinds 1881 een nieuwe wind, toen Jan Striening hoofddocent werd.
Hij vernieuwde het tekenonderwijs door les te geven volgens de in Frankrijk ontwikkelde tekenmethode ‘Dupuis’, waarbij men drie-dimensionele figuren moest zien na te tekenen. Ook de lesuren in het tekenen van geklede en naaktmodellen breidde hij uit.
1895, 16 nov -16 dec, 18 jaar, Dordrecht
Tentoonstelling Pictura.
Zijn vader exposeerde “Haven te Zutphen” en “Boerenwoning te Dubbeldam”. Mogelijk de eerste tekening hieronder. Hij is niet gesigneerd.
Henk deed mee met “Kop (krijtteekening)”, misschien wel dezelfde als bij de expositie in 1899, in Parijs?

Het zou kunnen dat hij voor deze “expositie Pictura” onderstaande poster heeft ontworpen. Posterverzamelaar Martijn Lecoultre stuurde me zijn exemplaar toe. We hadden zelf al 2 verschillende versies in de familie. Op geen van de tekeningen staat een datum, het blijft een gok. De meest linkse van het rijtje hieronder is de poster.

1896, 19 jaar: zelfportret
Henk vertrok naar Parijs waar hij zijn studie voltooide op de destijds vermaarde Academie van Rodolphe Julian (1834-1908), een privé kunstacademie, waar een groot aantal aankomende schilders, tekenaars en beeldhouwers college liep. Hij studeerde bij J. Lefèbre en TR Fleury.
Zijn ouders en jongste zuster Nel vergezelden hem gedurende het eerste half jaar. Van 16 sept. 1896 tot 1 februari 1897 verbleven ook zij in Parijs. Hij bleef er vier jaar en woonde in de Rue Fontaine 24. In die 4 jaar reisde hij geregeld terug naar Nederland.

1897: brief aan zijn ouders met 2 tekeningen, deelname aan Intern. Reclame tentoonstelling Amsterdam, expositie Den Bosch
22 april 1897, originele brief aan zijn oudersbrief, uitgetypt 1 aug-1 sept. Eerste internationale reclame tentoonstelling te Amsterdam21 december: expositie Den Bosch
Henk reisde samen met Nel per trein terug naar Parijs. Hij bracht Nel naar een Institution (de Melle Lacarerre), waar ze Frans leerde. Henk beschreef het enerverende einde van de reis, gebruikte het papier horizontaal en verticaal. En illustreerde het met twee tekeningen.
Brief aan ouders, 22 april 1897

31 rue du Chateau Neuilly sur Seine
près de Paris (kaart; net iets ten noordoosten van het Bois du Bologne)

NB: de brief is lastig te lezen, vooral doordat er een stuk is afgescheurd en ontbreekt. Maar ook doordat hij het papier na volschrijven nog eens beschreef, het papier een kwart slag gedraaid. De volgorde is niet goed te achterhalen.

Links boven een tekening, met tekst:
Henk en Nel uit Parijs naar Dordt komende, geen weg wetende, huilende in een verkeerde trein stappende. Eén dag te laat aankomen. 27 juli!!

Lieve papa en mama,

Beiden kom ik zo hartelijk feliciteren met Uw verjaardag (opmerking Karla: zijn vader is jarig op 23 april, zijn moeder op 8 maart; hij feliciteert hen beiden met de verjaardag van vader) . Ik hoop u deze dag nog dikwijls in de allerbeste gezondheid moogt vieren. ’t Volgend jaar zullen we Uw verjaardag wel dubbel vieren, want zonder mij is t toch niets leuk !! Ik heb maar iets geks geteekend, want ik weet U toch nooit veel om cadeaux geeft(?)..

Op de achterkant weer een tekening, met tekst:
Nieuwe kunst! Het moet op een afstand gezien worden.
Tekening van een soort paddestoelmannetje

Daarnaast niet goed leesbaar, en eronder gaat het over een ongeluk met een rijtuig met een elegant paardje. Hoe gemeen dit aankwam. Maar door een wonder niet erg bezeerd…

De tekst gaat dan weer dwars over deze verder met:

..Heeft een enige lange brief van Theo Hoogen gekregen en schreef nog dat ’t niets voor Henk (?) was, zoo’n paar uren te paard en met zoo’n warmte, hij komt zeker halfdood en gauw terug. Henk eet altijd nog bij Paul een heeft ook zoo’n soolt??? gevonden en nog niet beter voor ’t zelfde geld, maar hij komt er dus nog, hij heeft alleen maar een borreltje gedronken in het hotel Terminus. Wat toevallig, want gisteren ben ik daar ook geweest om Dolly te halen, die voor een daagje met Alice Stern (?) eruit was.  Zij loogeren daar. ’t Is een hotel en een restaurant, beneden vlak
[brief vervolgt aan de andere kant]
bij st Lazaren. Wat gezellig voor u dat Tante Jo (opm Karla: waarschijnlijk Jo Scheurleer-Wilkens, zuster van haar moeder) nu al zoo gauw weerom komt, maar als U nog langen pijn aan uw knie hebt, mag u niet naar Den Haag, waarom laat u Adje niet eens komen.
Maar u moet niet denken, het zoo gezellig hier is als u wel denkt. Hemeltje nee. Maar nu is ’t ook vakantie. Maar als ’t al maandag is, is het heel wat vervelender hoor!
En nu is M. elle Lacarreres  weer thuis gekomen, dus zijn we niet zo vrij meer weer.
Wat! is dat spook lid geworden? Wacht maar als ik in de groote club ben, jaag ik er altijd af, dat

Opmerking Karla: In het fotoboek van Nel vond ik onderstaande foto, gedateerd 18 mei 1897. Nel’s 19e verjaardag. Ze verblijft dan in Parijs bij M elle Lacarreres.  Blijkbaar zijn ze samen vanuit Nederland naar Parijs gereisd met de trein en heeft Henk haar daar naar toe gebracht. Datering brief 22 april. Ik snap alleen deze opmerking niet: Eén dag te laat aankomen, 27 juli!!

Veel kunstenaars deden mee, zo ook Henk.
Geen foto helaas, wel een recensie:

“De Plaat voor der Nederlandse Lloyd, verzekering tegen diefstallen braak (hangende bij ‘t orkest [] is als ontwerp goed gedacht. Een dame, droevig wegens het gemis van een ontstolen kleinood uit het op tafel geopend staande foudraal, wordt getroost door een heer die haar een polis vertoont. De dame met het Cleo de Mérode is niet kwaad; maar de heer met zijn triomfantelijk gezicht is van een wat onaangenaam type.”
1898, schets voor brandverzekeringsmaatschappij

tbv Brandverzekerings maatschappij De Holland. Het jaartal staat op de schets zelf. De schets lijkt niet geleid te hebben tot een echte reclame poster.

1898, mei: brief aan Nel voor haar verjaardag
Tekening op brief en tekeningVanuit Parijs, mogelijk mei 1898 , brief aan Nel ivm haar verjaardag (18 mei)

Beste Lieve Nellepietje,

Wel gefeliciteerd met je verjaardag en nu moet je dit daagje maar vieren zonder je broer. Je weet nog wel hoe wij samen dit daagje in Parijs hebben doorgebracht.
Eerst een wandeling (kje?) au Bois en toen een rijtuigje. Je zal me nu wel missen, is het niet?
Ik heb voor je een kleine schilderij dat ik in Bolubaise (?) gemaakt heb. Ik heb een lijstje laten maken en zal ik het je als ik terug ben, geven.
De daagjes die ik in Bolubaise (?)  heb doorgebracht, waren aller gezellig.
Ik heb het erg getroffen met het weer.
Je moet me alles eens schrijven van het tennisfeest ???Marietje en ook mede, Wat gezellig dat je naar tante Jo ga. Je kan dan lekker fietsen.
Als ik terug kom, zullen we ook eenige tochtjes, maken. Ik breng mijn fiets mede.
Je moet nu de Salon eens zien. Er zijn hier mooie schilderijen te zien en dan aardige costuums. De dames kleden zich zo mooi als het maar kan en zie je zoodoende mooie zomer tochtjes (?).

Er is een aardig hoedje in de mode. Ik zal er een tekenen aan de andere kant.

Je schreef me dat ik je lange brief moest schrijven maar dat is zoo gemakkelijk niet. Er is gewoon hier geen nieuws, altijd hetzelfde. Je moet het dus mijn brief maar dikwijls lezen en denken dat er veel in staat en nu Nellepietje, breng nu maar een gezellig daagje door met Papa, Mama, Wien en Karel. Geef van mij ieder een zoen en veel liefs (? oid) ,
door je liefh. broer Henk

1899, expositie in Parijse salon in mei
een zwartkrijttekening, een NoordHollandse boerin voorstellend.
Misschien één van deze twee?

1899: affiche voor 13e bal van zijn academie Rodolphe Julian
Mogelijk werd er na de expositie een bal gehouden? Henk maakte een proefdruk (links) en ook echte prints. Ze zijn waarschijnlijk gedrukt geweest in grotere oplage.

1899, oktober: brief aan zijn ouders over bezoek aan Marken en Volendam
brief en werk uit Volendam brief aan zijn ouders, uitgetypt
Wat een treffende gelijkenis tussen de schets in de brief en de tekening van de Volendammer visser!

Vanuit hotel Het Haasje, Amsterdam,

Beste ouders, ik zal eens even iets van mij laten horen. Wij zijn goed Dinsdag om 1 uur in Amst. aangekomen, hadden geen plaats bij Van Gelder en op recommendatie van Van Gelder zijn wij hier.
Woensdagmorgen vroeg met een bootje dat eens per dag gaat ‘s morgens om half toen, ‘s avonds om 10 uur terug. Marken is heel mooi maar de mensen die daar wonen zijn erg vervelend. Er komen elke dag 3 bootjes niet van hier met Engelsen enz enz zodat ze haast niet willen poseren of f 2,50 moeten hebben.
Donderdag naar Volendam tot Edam met een lokaaltrein en dan met een klein zeilbootje naar Volendam maar daar is het prachtig.
Guinier een Franse schilder (Parijs) die ik heel goed ken, was er ook en was er zowat 4 maanden. Hij is hors concours salon en is een der knapste schilders die ik in Parijs ken. Nu er zijn in het geheel in het hotel 20 schilders en schilderessen wat vervelend is (Hotel  L. Spaander jr)
Het hotel is prachtig en erg gemakkelijk. Het eten is heerlijk. Het is f 3 per dag.
Wij zijn gisteren reeds er op uit geweest voor te zoeken naar een onderwerp maar er zijn er zoveel dat het heel lastig is te decideren. De mensen zijn alleraardigst. Ik loop maar in de huizen, je kijkt er rond en gaat dan maar weer weg. Aan mijn fiets heb ik niet erg veel.

Nu beste ouders. U schrijft me dan wel eens aan dit adres. De groeten aan Nel, Karel, Wien en Karlaatje. Steeds uw liefh. zoon Henk.

Boven de tekening staat: Hanicotte vindt het hier prachtig
Opmerking Karla: Auguste Hanicotte (1870-1957) Henri Jules Guinier (1867-1927)
Henk heeft het gastenboek van Hotel Spaander in Volendam getekend in oktober 1899. In dezelfde tijd verbleef de Franse schilder Augustin Hanicotte in het hotel. Later is deze getrouwd met een van de 7 dochters van de familie Spaander; Trinette. Ook de Franse schilder Henri Jules Guinier tekende in 1899 het gastenboek. (info van conservatrice hotel Spaander, mw. Kwakman, okt 2010)

1900, Salon des Artistes
7 april – 7 juni:  Salon des artistes, Parijs
Bron: in een grote loods met glazen dak en houten, niet geheel afgesloten zijwanden.
Henk exposeerde een Hollands binnenhuisje, volgens deze recensie:

Een tekening en een schilderij, beide gedateerd 1900
bron 1e foto beeldbank reg. archief Dordrecht; bij de tweede foto staat het jaartal op het schilderij zelf