Terug naar Nieuws

Over de polio-hypothese

Ik ging op zoek naar een deskundige op het gebied van post polio en las o.a. dit artikel  en ik legde contact met dr Altmann, revalidatiearts bij Klimmendaal in Arnhem.  Vanochtend sprak ik haar telefonisch over mijn hypothese dat Henk de Court Onderwater polio gehad zou kunnen hebben. Dat zou de beenbeugels kunnen verklaren als ook zijn depressie en de reden van zijn zelfdoding. Ze achtte het zeer goed mogelijk en ik keek nog eens met een andere blik naar de foto’s van zijn leven en naar zijn werken.

Dr Altmann:

  • Het poliovirus was er al ten tijde van de Egyptenaren en de Romeinen en was in Henk’s tijd endemisch: het kwam voor, in alle lagen van de bevolking, maar slechts een enkeling werd er ziek van. Het poliovirus nestelt zich in de darmen en via ontlasting kan het anderen besmetten, via handen, water of voedsel.
    De echte polio epidemieën waren in en na de 2e wereldoorlog (bron erbij gezocht met ook bevinding dat het vooral opkwam bij toenemende hygiene!: “In vroeger en viezer tijden kreeg elke baby het virus in zijn eerste levensmaanden binnen. De meeste baby’s werden er niet of nauwelijks ziek van, dus dan ging het virus onopgemerkt voorbij”. ) Het was een “zomerziekte”, die vooral optrad na zwemmen in zwembaden. In Amerika gingen de zwembaden dan ook dicht en scholen en andere voorzieningen waar kinderen elkaar zouden kunnen besmetten, net zoals in 2020 wereldwijd gebeurde om de verspreiding van het Coronavirus tegen te gaan.
  • De ziekte kwam pas tot uiting als kinderen gingen lopen. Dan bleek dat ze niet voldoende spierkracht hadden en kregen ze een beugel. Het feit dat Henk aan beide benen beugels droeg, pleit voor de hypothese van polio. Maar de ziekte kan ook opeens toeslaan en van een wandelende peuter en kleuter een invalide maken, in een paar uur tijd.
    Een alternatieve hypothese zou die van een klompvoet zijn (het verhaal dat mijn moeder over hem doorvertelde; zij heeft hem ook niet gekend, werd ruim 20 jaar na zijn dood geboren). Maar een klompvoet die zou leiden tot jarenlang gebruik van beugels zou je ook al op babyfoto’s moeten kunnen zien. Het zou dan echt een flinke scheefstand moeten zijn. Op de linker foto zie je zo niets vreemds. Op de laatste foto zie je geen beugels. Kinderen haatten die beugels, las ik wel. Hij zal ze ook wel eens uitgelaten hebben. Dunne benen wel, een gevolg van te weinig ontwikkelde spieren.
    Geitenkar Wien, Henk en Nel Henk op een ezel
  • In die tijd, toen men nog niet precies wist wat polio was en hoe besmettelijk de ziekte, was men erg bang als een kind koorts kreeg.
    Soms ging ging een kind een tijd naar naar een sanatorium, of werd apart gelegd, of werd definitief uit huis geplaatst als de handicap duidelijk werd. Bij uithuisplaatsing kregen de ouders de opdracht om maar niet te vaak te komen, want daar moest het kindje van huilen, aldus dr Altmann, die de impact benadrukte op het gezinsleven. Blijft een kind thuis wonen, dan mijden andere mensen het gezin vaak  uit angst voor besmetting.
    Ik las nog in een scriptie uit 1996: “POLIO, EEN VERGETEN VIRUS?! Belgische polio-ervaringen uit de 20ste eeuw
    Het polio virus: hoeveel mensen raken verlamd?
    Er kunnen zich vier verschillende situaties voordoen wanneer iemand met het poliovirus besmet raakt.

    • Een eerste groep mensen, negentig tot vijfennegentig procent van de bevolking, wordt hierdoor niet ziek
    • Ongeveer vijf procent van de geïnfecteerde personen krijgt te maken met de abortieve vorm. Dit wil zeggen dat de verschijnselen die optreden niet verder gaan dan griepachtige symptomen.
    • Een derde mogelijkheid is dat er koorts, felle hoofdpijn, een stijve nek, pijn in de ledematen en de spieren, braakneigingen en lichte tekens van hersenvliesontsteking ontstaan.
      Deze cluster van symptomen wordt ‘niet-paralytische polio’ genoemd.
    • Bij minder dan één procent van de besmette personen tast het virus het centrale zenuwstelsel aan en treden er verlammingen op. Dit wordt poliomyelitis genoemd: ontsteking (-itis) van de grijze (polio) stof van het ruggenmerg (myelum).
    In de scriptie zijn mensen geïnterviewd die polio kregen in de periode 1945-1967. Door de verbeterde hygiëne waren de kinderen over het algemeen ouder wanneer zij voor de eerste keer met het virus in contact kwamen, wat de gevolgen ernstiger maakt.
  • Kuuroorden met warme baden zouden helpen.
    De ansichtkaart uit zomer 1880 leek een gewone vakantiekaart uit Schwalbach, maar blijkt kuuroord Bad Schwalbach. Ook Kreuznach heeft een Kurhaus. Twee kuuroorden in de buurt van Wiesbaden.
    1880, 2 aug. Bad Schwalbach 1889, Kreuznach 1889, Kreuznach Kreuznach en Schwalbach bij Wiesbaden
  • 1886, 13 nov. Moeder zoekt een 2e meid

    Kinderen met polio kunnen vaak lange tijd niet naar school omwille van hun verblijf in het ziekenhuis of revalidatiecentrum.
    Hoe heeft het gezin van Henk het opgelost? Ze plaatsten op 13 nov. 1886 een advertentie voor een extra meid. Toen was hij al 9. Of hadden ze er altijd al 2? En zorgde zij voor Henk?

  • Kinderen die de polio-epidemie van 1956 overleefden, moesten vooral normaal doen. De omgeving (artsen en ouders) leek er niet goed op bedacht dat “Normaal doen” wel veel extra inspanning kost. En ook eiste dit zijn tol op emotioneel vlak, voornamelijk omdat ze hun pijn, verdriet en angst nergens bespreekbaar konden maken.
    Dat zal voor Henk ook gegolden hebben, schilderen was mogelijk zijn uitlaatklep.
    Hij fietste ook, getuige zijn brieven aan Nel, op zijn 20e (mei 1898); in 1902: ik moet hoogst noodzakelijk een nieuwe fiets hebben, daar de mijne niet goed mee te vertrouwen is. Warm Tante maar eens op. Ik zou haar verbazend aardig vinden.
    Begin feb. 1904 schreef hij over een feest in Amsterdam, vrij laconiek lijkt het: “Ik ga er niet heen, daar ik dan in rok of zoiets moet gaan en toch niet kan dansen. ”
    Polio is lange tijd stabiel, patiënten leren er vaak goed mee te leven, met of zonder hulpmiddelen. Er komt geen uitval meer bij.

    Henk, op de foto grijs gemaakt, lijkt ook op deze foto zijn beenbeugel te gebruiken. Hij kon tot dat moment (mogelijk 1904) goed functioneren en deed actief mee aan het organiseren van exposities van De Tien.
  • Het poliovirus steekt vaak weer de kop op na 15 tot 40 jaar, in precies dezelfde ledematen die destijds uitvielen. Dit proces gaat meestal geleidelijk, elk jaar gaat de spierkracht een paar procent achteruit (artikel Trouw). Zie ook dit indringende filmpje van patiënten met het postpolio syndroom / de polio-echo.
    Men heeft dan het gevoel: met knokken kom je er niet meer. De aangedane spieren werken minder goed. Men voelt dat de uitval toeneemt. De spiergroepen die in de acute poliofase het meest aangetast werden, zullen ook de meeste terugval krijgen. Dit zijn de symptomen:

    • Vermindering van uw spierkracht, soms ook in spieren die bij u voorheen normaal functioneerden
    • Vermindering van uw uithoudingsvermogen
    • Ongewone en snelle vermoeidheid
    • Spier- en/of gewrichtspijn
    • Slecht verdragen van kou
    • In een enkel geval ademhalings- en slikproblemen (bij mensen die dit kind in de acute fase van polio ook al ervoeren)Dr Altmann vertelde dat patiënten een her-bezoek aan een sanatorium als traumatisch kunnen ervaren,  doordat de nare herinneringen van eenzelfde bezoek en de lange isolatie in de vroege jeugd weer boven komen.
    Vrienden in en na deze tijd over hun vriend 'Koert'

    April 1905:     De vriend van zijn vader Roland Larij schrijft hem: […] En nu ontmoette ik je papa die mij vertelde dat je door veel werken en slecht voor je lichaam te zorgen je wat overspannen had. Dat is al erg genoeg dunkt me. Maar frisse lucht en  goed eten, dat zijn van die zaken die op jouw leeftijd wonderen verrichten.
    […]Ik kon niet nalaten je eens te schrijven toen ik hoorde dat je op non actief gesteld was.

    Nicolaas van Harpen schreef na zijn overlijden op 10 mei 1905:
    Hij werkte onafgebroken, niettegenstaande zijn sterke geest voortdurend met een zwak en gebrekkig lichaam had te worstelen. […]
    Teneinde zich in een andere omgeving wat te verfrissen, trok hij deze winter met Jaap Dooijewaard naar Nunspeet, waar hun beider vriend Briët woont. Daar werd hij ongesteld. 
    Na een verblijf te Dordrecht in de ouderlijke woning, ging hij op advies van de dokter met zijn moeder naar Wiesbaden […] (uit ander krantenbericht van Van Harpen:) Een verblijf in Wiesbaden, meende men, zou zijn geschokt zenuwgestel ontspanning geven en werkelijk scheen dit ook het geval te zijn. Nagenoeg hersteld, keerde hij deze dagen met zijn moeder in den kring zijner familie terug: helaas het zou slechts voor korten tijd zijn. Gisteren overleed hij plotseling. Het brooze, zwakke lichaam heeft de mooie groote ziel van een veelbelovenden jongen kunstenaar niet langer kunnen dragen.
    […]Want „Koert” was, behalve een der meest belovende jeugdige kunstenaars, als mensch algemeen geacht en bemind. Zijn edel, sympathiek karakter deed hem vele warme vrienden verwerven.

    Jan P. Koenraads schreef in “Laren en zijn schilders”, 1985: Een ernstig lichaamsgebrek waardoor hij zich moeilijk kon voortbewegen, maakte hem uiterst kwetsbaar en dit leidde soms tot zwaarmoedige buien. Ondanks de hartelijke vriendschap die hem  betoond werd deprimeerde zijn gebrek hem vaak. Dit leidde tot … (de zelfmoord). Pagina 90/91. Ook van Beever  was zwaarmoedig, schrijft hij: “maar desondanks was hij een doorzetter in zijn kunst. De Court Onderwater, een veelbelovend jong kunstenaar, miste de kracht om door te leven met zijn gebrek.”

  • Henk’s tekening “Garde malade” “sitting up with the invalid” uit 1901. Die 2e vertaling viel me nu pas op. Zitten bij de invalide. Zat zijn vader zo bij hem, vroeger, in de acute fase van polio?
    Van Blaaderen schilderde: “De Court Onderwater op zijn ziekbed“, waarschijnlijk begin 1905.
    Hij kón mogelijk gewoon niet goed meer lopen, zal vaker gevallen zijn, zijn benen deden hem pijn, hij was vermoeid en had het vooral koud. (allemaal symptomen van post polio). Dan kan je maar één ding doen, net als vroeger: uitrusten in een warm bed. Het moet een verschrikkelijk besef zijn geweest, dat de ziekte weer helemaal terug was, en dat het bezoek aan het sanatorium geen effect had gehad. En mogelijk ook dat zijn zuster zou trouwen, net als veel van zijn vrienden.
    Als hij de polio op zijn 2e kreeg (dat is een gok), werd hij 24 jaar later ernstig ziek. Postpolio syndroom lijkt ook dr Altmann zeer goed mogelijk.
    1901, Garde malade / sitting up with the invalid door GW van Blaaderen
  • Net als FD Roosevelt: hij overleed ook 24 jaar na polio
    FD Roosevelt werd geboren op 30 jan. 1882, 5 jaar na Henk) en groeide gezond op. Hij werd in de zomer van 1921 (39 jaar oud) – waar hij vakantie vierde in zijn tweede woning op Campobello Island in Canada – getroffen door polio, waardoor hij verlamd raakte aan zijn benen en overleed bijna 24 jaar later.[…] Laatste levensjaar van Franklin Delano Roosevelt
    Op de Conferentie van Jalta in februari 1945 namen Roosevelt, die toen al ernstig ziek was, Churchill en Jozef Stalin belangrijke beslissingen over de toekomst van Europa na de Duitse nederlaag. Ze kwamen tot een gezamenlijk besluit over vier in te stellen bezettingszones in Duitsland. Ook maakten de wereldleiders afspraken met de Sovjet-Unie over gebieden in Azië. Stalin schond de gemaakte afspraken al snel.
    Op 12 april 1945, nog tijdens de Tweede Wereldoorlog, overleed Franklin Delano Roosevelt in Warm Springs, Georgia, de zogenoemde ‘Little White House‘ waar hij regelmatig verbleef.(bron).https://youtu.be/u_Aa-35iUKo
  • Waarom hebben zijn zuster en haar familie, waaronder artsen, hier nooit over gesproken? Waarschijnlijk omdat het verschijnsel van post polio syndroom niet bekend was en Henk genezen leek te zijn. Het verschijnsel werd pas sinds  het begin van deze eeuw voor het eerst door artsen beschreven (bron NTVG)
  • Actueel: een aan polio verwante ziekte (AFM acute slappe spierenverlamming) is ons bespaard gebleven in 2020 dankzij de corona maatregelen. Bron maart 2021;  RD okt 2017 over AFM

Leestips: